Wijzigen van een pensioenregeling geeft de Hoge Raad nieuwe criteria

In het kader van de wetsvoorstel Wet Toekomst Pensioenen en de verwachte invoering van deze wet, zullen de komende jaren alle pensioenregelingen in Nederland op de schop moeten. Voor het wijzigen van arbeidsvoorwaarden, dat pensioen uiteraard is, gelden regels. Zo kan een werkgever in bepaalde omstandigheden overgaan tot het eenzijdig wijzigen van de pensioenregeling, maar in de meeste gevallen is overeenstemming tussen werkgever en werknemer vereist. De maatstaf hiervoor is goed werkgever- en werknemerschap (artikel 7:611 BW). In de rechtspraak is dit criteria al jaren geleden eerst ingevuld door het zogenaamde Taxi-Hofman-criterium, wat in 2008 is aangevuld met de Stoof-Mammoet-criteria.

Taxi-Hofman-criterium:

“Dit brengt, wat de werknemer betreft, mee dat hij op redelijke voorstellen van de werkgever, verband houdende met gewijzigde omstandigheden op het werk, in het algemeen positief behoort in te gaan en dergelijke voorstellen alleen mag afwijzen wanneer aanvaarding ervan redelijkerwijs niet van hem kan worden gevergd. Dit geldt ook in het geval dat de gewijzigde omstandigheden in de risicosfeer van de werkgever liggen.”

Daaraan heeft de Hoge Raad in het Stoof-Mammoet-arrest twee belangrijke vuistregels toegevoegd:

• Er moet allereerst kritisch worden gekeken naar de houding van de werkgever bij het doen van een wijzigingsvoorstel. Volgens de Hoge Raad moet het accent dus niet eenzijdig gelegd worden op de vraag wat er van de werknemer moet worden verwacht.
• Om te beoordelen of het wijzigingsvoorstel van de werkgever redelijk is, moet naar alle omstandigheden van het geval gekeken worden waaronder de aard van de gewijzigde omstandigheden, de aard en ingrijpendheid van het wijzigingsvoorstel en de positie van de betrokken werknemer.

Beoordeling Hoge Raad

Recent heeft de Hoge Raad zich opnieuw uitgelaten over het wijzigen van arbeidsvoorwaarden. Het ging in deze kwestie over een groep werknemers met wie in het verleden (vóór 2003) is afgesproken dat géén sprake was van een eigen bijdrage voor de pensioenregeling. In de pensioenregeling 2015 is de invoering van een geleidelijk stijgende eigen bijdrage opgenomen met als eindresultaat een eigen bijdrage van 3,5% van de pensioengrondslag. Er was sprake van een eenzijdig wijzigingsbeding. De Rechtbank heeft geoordeeld dat niet voldaan werd aan dat beding. De werkgever mocht dus niet overgaan tot het geleidelijk invoeren van een eigen bijdrage. Het Gerechtshof heeft dat oordeel bekrachtigd, alleen ook geoordeeld dat géén sprake was van een eenzijdig wijzigingsbeding en dat de werkgever op grond van bovenstaande uitgangspunten niet tot de invoering had mogen overgaan.

Criteria Taxi-Hofman en Stoof-Mammoet

Aan de Hoge Raad is voorgelegd of de criteria van Taxi-Hofman en Stoof-Mammoet ook gelden voor een collectieve wijziging van arbeidsvoorwaarden (bijv. de pensioenregeling) of alleen in individuele gevallen. De Hoge Raad is hier duidelijk over. De criteria gelden ook voor een collectieve wijziging.

Daarbij heeft het Gerechtshof als toets gebruikt de vraag of afwijzing van het voorstel onaanvaardbaar is. Dat is een te strenge eis, zo concludeert de Hoge Raad. Het gaat om de volgende toets:

• heeft de werkgever als goed werkgever aanleiding kunnen vinden tot het doen van een voorstel tot wijziging van de arbeidsvoorwaarden;
• is het door de werkgever gedane voorstel redelijk;
• kan aanvaarding van het door de werkgever gedane redelijk voorstel in het licht van de omstandigheden van het geval in redelijkheid van de werknemer worden gevergd.

Dat is derhalve ook de drietrapsraket, waaraan de door te voeren wijzigingen in alle pensioenregelingen op grond van de Wet Toekomst Pensioenen getoetst moeten worden. Behalve als sprake is van een eenzijdig wijzigingsbeding. Een goede vastlegging en onderbouwing van de wijziging is derhalve van groot belang! Gommer & Partners Pensioen Advocaten begeleidt u graag bij dergelijke trajecten.

mr Linda Evers MPLA