Afstandsverklaring werknemer en zorgplicht werkgever

Een pensioenovereenkomst komt in beginsel tot stand door een aanbod van de werkgever en een aanvaarding daarvan door de werknemer (artikel 6:217 BW en artikel 7 Pensioenwet e.v.). Niet willen deelnemen aan de pensioenregeling is echter meestal niet mogelijk. Toch zijn er in het verleden afstandsverklaringen ondertekend die in de praktijk regelmatig ter discussie staan, voor wat betreft de zorg- en informatieplicht van de werkgever.

Deelname aan pensioenregeling

Een werkgever is vaak gehouden zijn werknemers aan te melden in de pensioenregeling uit hoofde van een verplichtstelling, uitvoeringsovereenkomst of gebondenheid aan een cao. Niet deelnemen aan een bedrijfstakpensioenregeling of pensioenregeling uit hoofde van de cao is vaak niet mogelijk of dan beperkt tot de gevallen waarin een werknemer wegens gemoedsbezwaren (levensovertuiging) niet wil deelnemen. Wanneer sprake is van een verzekerde regeling, wordt een werkgever vaak door de pensioenuitvoerder verplicht om alle werknemers aan te melden. In dat geval zal een afstandsverklaring door een pensioenuitvoerder in beginsel ook niet worden geaccepteerd.

Geldigheid afstandsverklaring

Pensioenuitvoerders (met name verzekeraars) accepteerden in het verleden echter regelmatig afstandsverklaringen, op grond waarvan werknemers werden uitgezonderd van deelname aan de pensioenregeling. Thans zijn pensioenuitvoerders daar niet meer zo happig op en zijn de mogelijkheden om niet deel te willen nemen aan de pensioenregeling beperkt, zeker gelet op de (ook voor de werkgever) daaraan verbonden risico’s.

De zorg- en informatieplicht van een werkgever met betrekking tot een in het verleden ondertekende afstandsverklaring staat regelmatig ter discussie, voor wat betreft het gebrek aan deelname aan de pensioenregeling. De vraag is dan hoever de zorg- en informatieplicht (bijvoorbeeld op grond van artikel 7:611 BW) van een werkgever reikt en wat onder de toenmalige verklaring van de werknemer mocht en mag worden verstaan.

Na het tot stand komen van een afstandsverklaring, zien wij in de praktijk regelmatig dat een werkgever vervolgens géén actie meer onderneemt. Dit terwijl wijzigingen in de persoonlijke situatie van de werknemer (het intreden van life events), wijzigingen in de pensioenregeling en verloop van tijd aanleiding kunnen geven voor een werknemer om alsnog deel te willen gaan nemen aan de pensioenregeling van de werkgever.

Een werkgever dient dan ook (bij voorkeur) jaarlijks na te gaan of de afstandsverklaring van de werknemer in stand dient te blijven. Daarnaast is het van belang dat een werkgever bij wijzigingen in de persoonlijke situatie, bijvoorbeeld een nieuwe partner, de geboorte van een kind, informeert over het gebrek aan deelname aan de pensioenregeling. Dit zodat de werknemer herinnerd wordt aan het gebrek aan deelname aan de pensioenregeling én gebrek aan pensioenopbouw uit hoofde van zijn dienstverband.

Specificeren afstandsverklaring

Daarnaast zijn er afstandsverklaringen die onvoldoende of helemaal niet schriftelijk zijn vastgelegd en gespecificeerd. Voor een werkgever is dit echter van belang om aan te kunnen tonen dat het een bewuste keuze van de werknemer is geweest niet te willen deelnemen aan de pensioenregeling en wat daarover dan mogelijkerwijs nog meer is overeengekomen. Dit om financiële en juridische risico’s zoveel als mogelijk te beperken. Het is dan ook van belang om als werkgever te wijzen op de risico’s en (de financiële) gevolgen van de afstandsverklaring, en die bij voorkeur ook expliciet op te nemen in de ondertekende afstandsverklaring. Daarnaast is het voor een werkgever óók van belang om in de afstandsverklaring op te nemen wat er gebeurt als een werknemer op een later moment alsnog deel wil nemen aan de pensioenregeling, bijvoorbeeld dat er dan géén sprake is van deelname met terugwerkende kracht.

Conclusie

Met de verwachte inwerkingtreding van de Wet toekomst pensioenen (Wtp), dient een werkgever óók de werknemers te informeren die op grond van een (in het verleden getekende) afstandsverklaring niet deelnemen aan de huidige pensioenregeling. Het kan immers zijn dat een werknemer naar aanleiding van de wijziging van de pensioenregeling alsnog wil deelnemen. Om een schending van de zorg- en informatieplicht te voorkomen, dient een werkgever een actief beleid te voeren voor wat betreft afstandsverklaringen uit het verleden én deze verklaring regelmatig voor te houden aan de betreffende werknemer.

Hierover kan Gommer & Partners Pensioen Advocaten u uiteraard adviseren.

Dit artikel is geschreven door mr Suus van Ingen.